Διάγνωση Καρκίνου και η λειτουργία των μύθων γύρω από τη νόσο

Η σκέψη της αρρώστιας! Πιστεύω πως θα ήταν σημαντικό να ηρεμήσουμε τη φαντασία του ανήμπορου , έτσι ώστε τουλάχιστον να μην πρέπει να υποφέρει, όπως γίνεται μέχρι τώρα περισσότερο  από τη σκέψη της αρρώστιας παρά από την ίδια την αρρώστια. Θα ήταν κάτι πολύ σημαντικό!

Νίτσε

Η στιγμή που κάποιος διαγιγνωσκεται με καρκίνο είναι συγκλονιστική. Σηματοδοτεί τόσο για το άτομο όσο και για την οικογένειά του  το πέρασμα στον κόσμο των ασθενών.

Πρόκειται για ένα συμβάν- τομή στη ζωή του μέχρι πρώτινος υγειούς ατόμου και της οικογένειάς του. Οι οικογενειακές αφηγήσεις γίνονται α- συνεχείς, καθώς πρέπει τώρα να τοποθετούνται στο “πριν ή μετά τη διάγνωση”, ενώ το άτομο ανα-βαπτίζεται κατά κάποιο τρόπο, υιοθετώντας την ταυτότητα του “καρκινοπαθούς”.

Η διάγνωση είναι σε ένα πρώτο επίπεδο ιατρική και σε ένα δεύτερο κοινωνική: αποτελεί μια συνάντηση όπου ένας τρίτος, καθόλου τυχαίος (ένας ειδικός γιατρός) επιβεβαιώνει αυτό που ο ασθενής ή η οικογένειά του ίσως υποψιαζόταν αλλά δεν τολμούσε να αρθρώσει: την ύπαρξη του καρκίνου.

Ο καρκίνος πέρα από τη σωματική του υπόσταση μπορεί να ιδωθεί και από ένα κοινωνικό πρίσμα. Στις συνειδήσεις των περισσότερων είναι άμεσα συνδεδεμένος με το θάνατο, ενώ η γλώσσα που χρησιμοποιείται για τις σχετικές περιγραφές είναι πολεμική: νικητής του καρκίνου. Η ιατρική αντιμετώπισή του είναι πολεμική επίσης (μια ομολογουμένως ακραία αλλά εύστοχη μεταφορά είναι αυτή του χημικού πολέμου, που περιγράφει φυσικά τη χημειοθεραπεία).

 Το γεγονός ότι πρόκειται για μια ασθένεια με σχεδόν άγνωστη αιτιολογία την καθιστά μυστηριώδη και οδηγεί σε αρκετές προκαταλήψεις για τους ασθενείς και τις οικογένειές τους.  Ο λαός λέει «καλύτερα να είσαι πλούσιος και υγειής παρά φτωχός και άρρωστος». Η αρρώστια είναι ένα δεινό, στο οποίο ο άνθρωπος από αρχαιοτάτων χρόνων προσπαθεί να δώσει νόημα.

Μύθοι

 Άλλωτε αποτέλεσε τιμωρία από το θεό για κάποιο προσωπικό αμάρτημα (βέβαια η έννοια της αμαρτίας έχει μεγάλη εμβέλεια, αφού ως γνωστόν κάποιος μπορεί να πληρώνει αμαρτίες άλλων), άλλωτε την «εκδίκηση του σώματος, της φύσης» για αυτά στα οποία το υποβάλλουμε (καταχρήσεις, ρύπανση ατμόσφαιρας) και  γενικά ξέσπασμα του οργανισμού μας που μας  τιμωρεί για λάθη και παραλείψεις.  Έχουμε διαβάσει ακόμ α και για χαρακτηρολογικούς τύπους που «προτιμά ο καρκίνος»: πρόκειται για άτομα που στο κυνήγι της επιτυχίας καταπιέζουν τα συναισθήματά τους, είναι άνθρωποι του πρέπει κι όχι του θέλω. Ο καρκίνος είναι στις μέρες μας η απόλυτη νόσος και το γεγονός της άγνωστης αιτιολογίας συντηρεί το μύθο του. Οι μύθοι είναι προσπάθειες απόδωσης νοήματος που βοηθούν τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει την τυχαιότητα δίνοντάς του την (ψευδ) αίσθηση ότι τη μειώνει: αν ο καρκίνος συμβαίνει στους «ανθρώπους του πρέπει», τότε δε μπορεί να συμβεί σε μένα που είμαι «άνθρωπος του θέλω». Κατασκευάζεται με τους μύθους ένας  Άλλος που ταιριάζει με την φορτωμένη μύθους  αναπαράσταση του καρκινοπαθή που έχει ο κάθε ένας στο μυαλό του. Τελικά ο καρκινοπαθής είναι πάντα ένας  Άλλος  (αλλότριος, ξένος, μεθοριακός, κάπου ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο).

Αυτό γίνεται  προφανές με δραματικό τρόπο  στην αντίδραση που ακολουθεί συνήθως το πρώτο σοκ της διάγνωσης: «γιατί σε μένα», μοιάζει να αναφωνεί ο πλέον ασθενής, από μια θέση θύματος. Η συμφωνία «ο καρκινοπαθής είναι πάντα ένας Άλλος» ακυρώνεται, ο κόσμος δε μπορεί να είναι πλέον ασφαλής. Ένας καταιγισμός από αβεβαιότητα και φόβο κατακλύζει τον ασθενή και την οικογένειά του. Ο φόβος στη φάση της διάγνωσης δε σχετίζεται τόσο με σκέψεις θανάτου: αυτό που φαίνεται να φοβίζει τον ασθενή και τους οικείους του είναι η όλη πολεμική –θεραπευτική διαδικασία που στις περισσότερες περιπτώσεις έχει εμφανή συνέπειες  στη σωματική εικόνα (ωχρότητα, καχεξία, μαλλιά που πέφτουν, ακρωτηριασμός).

Φυσικά το πώς θα βιώσει ο καθένας τη διάγνωση σχετίζεται άμεσα με τους ατομικούς παράγοντες.  Η διάγνωση έρχεται στα “καλά καθούμενα”,  κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή της ζωής, σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο, για να διαταράξει για τα καλά σχήματα σχέσεων, πεποιθήσεων, συμπεριφορών και προσδοκιών που θεωρούνταν λίγο ως πολύ τακτοποιημένα και λειτουργικά.  Ο νεο- διαγνωσμένος ασθενής, αντιμέτωπος μέχρι τώρα με τα προσωπικά του προβλήματα και αδιέξοδα της καθημερινότητας έχει  να αντιμετωπίσει κάτι που τον ξεπερνάει: μια νόσο ωφειλώμενη σε τυχαίες μεταλλάξεις που επεκτείνεται και  η ανταπόκρισή της στη θεραπεία είναι αμφίβολη.

Έχουμε κάτι να πούμε στους ανθρώπους σε τέτοιες περιπτώσεις (ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας) ή θα αρκεστούμε στο «καλύτερα πλούσιος και υγειής παρά φτωχός και άρρωστος»; Η αλήθεια είναι ότι η διάγνωση αποτελεί τραυματική εμπειρία για την οικογένεια η οποία χρειάζεται το χρόνο της για να ανακτήσει τον έλεγχο και να σχεδιάσει τις επόμενες κινήσεις της. Η προσέγγιση του γιατρού τόσο κατά τη διάγνωση όσο και αργότερα έχει πολύ μεγάλη σημασία. Ο ενημερωμένος ασθενής που συνεργάζεται με το γιατρό του  έχει περισσότερες πιθανότητες ψυχολογικής επιβίωσης από τον μη ενημερωμένο.

Ιδανικά ο νεο- διαγνωσμένος ασθενής θα έπρεπε να βοηθηθεί για να επιννοήσει τα νέα λόγια ή τις νέες σιωπές που θα δώσουν διέξοδο στις σκέψεις του... Τα πράγματα όμως ευτυχώς και δυστυχώς ταυτόχρονα είναι πιο πολύπλοκα:  Η διάγνωση δεν επιδρά μόνο πάνω στον καρκινοπαθή,  έρχεται να διαταράξει πλέγματα  σχέσεων και αλληλεπιδράσεις. Τα νέα λόγια και οι νέες σιωπές του ασθενή συναρθρώνονται με τα νέα λόγια και τις νέες σιωπές των οικείων του ανοίγοντας την αυλαία σε μια σκηνή στοιχειωμένη απο κραυγές και ψίθυρους όπου θα λάβει χώρα ένα δράμα άλλωτε μεγαλύτερης κι άλλοτε μικρότερης διάρκειας.   


Γράφει: Καραγιάννη Γωγώ, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια, Ειδικός Παιδαγωγός
Πηγή: http://www.genenutrition.gr/